مطالعه شمایل‌شناسانه تصویر عصا در آثار محمد سیاه‌قلم به روش اروین پانوفسکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری هنر در ادیان، استاد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه آتاتورک، ارزروم، ترکیه و دانشکدده هنرهای تجسمی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 دانشجوی دکتری هنر اسلامی، نویسنده مسئول، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران،

3 استادیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

آثار سیاه قلم در تاریخ هنر نگارگری به دلیل تفاوت‌های تجسمی و بیانی دارای جایگاه ویژه‌ است. به نظر می‌رسد برخی از عناصر تصویری به‌کار رفته در این آثار، از لحاظ بیانی واجد مفاهیم ویژه و از منظر روابط هنری و فرهنگی نشان دهنده تبادلات بینا‌فرهنگی خاصی می‌باشند. عصا یکی از این عناصر بصری است که مورد توجه این مطالعه بوده و مشابه عصای لوهان‌ها در چین و منطقه آسیای میانه می‌باشد. با توجه به حضور احتمالی نقاش در منطقه مورد بحث، به نظر توجیه قانع کننده‌ای در رابطه مابینِ عصای لوهان و عصا در آثار سیاه‌قلم وجود دارد. بدین ترتیب، هدف مقاله حاضر، مطالعه شمایل‌شناسانه تصویر عصا، نحوه بازنمایی آن در آثار معرفی شده از هنرمند و جستجوی کارکرد احتمالی عصا در آثار است. صورت، بیان و معنا در این آثار مورد بررسی قرار می‌گیرند. با توجه به نظریه اروین پانوفسکی، چه رابطه شمایل‌شناسانه‌ای بین تصویر عصا در آثار سیاه‌قلم با عصای آیینی لوهان‌ها در چین و آسیای میانه وجود دارد؛ پرسشی است که پژوهش در پی پاسخ‌گویی بدان است. در همین راستا، مقاله حاضر در نظر دارد با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و تطبیق نمونه‌ها، تصویر عصا را در آثار سیاه‌قلم مورد مطالعه قرار دهد. داده‌های مقاله به روش کتابخانه‌ای گرد‌آوری شده و از رویکرد شمایل‌شناسی برای تحلیل داده‌ها استفاده شده است. بر اساس یافته‌های مقاله، مشخص گردید که هم در شمنیسم و هم در آیین بودا، عصا دارای کارکردی ارتباطی می‌باشد و از دیدگاه شمایلی، عصا تجلی‌ صورت متعالی از یک امر مقدس است. از لحاظ محتوایی نیز عصا در آثار سیاه‌قلم با وجود نشانه‌هایی، دارای کارکرد جادویی بوده و گویای یک امر نامحسوس است. مطابق نظریه پانوفسکی در باب تصویر، گروه دوم از عصاها در آثار این نقاش، از دنیای صورت و از ظواهر به عالم معنا سوق پیدا کرده و عصا بازتابنده ارتباط با یک عالم الوهی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iconology Study of the Image of a Cane in the Works of Mohammad Siyah Qalam

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mohammadzadeh 1
  • fariba azhari 2
  • shahryar shokrpour 3
1 Doctor of Arts in Religions, Professor at the Faculty of Fine Arts, Atatürk University. Erzurum, Turkey and Faculty of Visual Arts, Islamic Art University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 PhD Student in Islamic Art, Corresponding Author, Tabriz University of Islamic Art, Tabriz, Iran.
3 Assistant Professor Tabriz University of Islamic Art, Tabriz University of Islamic Art, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The works of Mohammad Siyah Qalam have a special place in the history of painting due to their visual and expressive differences. It seems that some of the pictorial elements used in these works have special meanings in terms of expression and in terms of artistic and cultural relations, they represent special intercultural exchanges. The cane is one of the visual elements that is the focus of this study. The thought and thinking about the images of the works of this Muslim painter is subject to the situation and conditions of his time. According to some accounts, he may have traveled to China with a delegation, and works attributed to him have been created along the way. In addition to the figures that make up the majority of the paintings; the entry of various visual elements can be seen in these images. Thus, the purpose of this article is to study the iconography of the cane, how it is represented in the works introduced by the artist and to search for the possible function of the cane in the works. The form, expression and meaning in these works are examined. What is the iconic relationship between the image of the cane in the Siyah Qalam works with the ritual cane of the Lohans in China and Central Asia? It is a question that research seeks to answer. In this regard, the present article intends to study the image of the cane in the works of the Siyah Qalam using descriptive-analytical method and matching the samples. The data of the article have been collected by library method and the iconological approach has been used to analyze the data. Considering that the painter may have traveled to Central Asia and China; or have heard or seen descriptions of that area; studying the works requires referring to the visual documents in Chinese art and the painting of the Lohans. Based on the findings of the article, it was found that in both Shamanism and Buddhism, the cane has a communicative function, and from an iconological point of view, the cane is the manifestation of the transcendent form of a sacred thing. In terms of content, the cane in the works of the Siyah Qalam, in spite of signs, expresses an intangible thing and reflects the connection with a divine world. In the works introduced from the Siyah Qalam, we somehow see metaphysics. An extraordinary thing performed by shamans during their ceremonies and repeated over and over again. During this repetition circuit, actions, movements, and objects such as a cane playing a pivotal role. Examination of the symptomatic factor of the cane in the pictures will reveal its true nature. The cane is also a symbolic sign in Buddhism, and the presence of such an appearance of a cane in the Siyah Qalam works most likely refers to the influence of Buddhism. The cane is one of the sacred tools to facilitate the connection of the shamanic and Buddhist clerics with the spirits and the heavenly worlds and the underworld. The shaman travels with a cane and, as a support, to heal and empower the sick person's soul, as a balance-making between the transcendental world and this world. As the work of the shaman is therapeutic; Buddhism also speaks of suffering and disease. Due to the great similarity between Shamanism and Buddhism, the meanings of the rings in the works will probably not be unrelated to the staff of the Lohans. Thus, in the image of the cane in the second group, the 3 rings in the cane show the third truth and the way of treatment. The presence of two rings on a cane indicates the second truth and one ring means the first truth and the reality of suffering, and also means the shaman's confrontation with disease. With these explanations, it can be concluded that: The cane has a different content in the selected and introduced works of the Siyah Qalam. In these works, we see two different types of canes. In the first type, which is merely a tool for everyday use and only as a support for figures. In the second type, the cane has a different function. This issue is also clear from the appearance of this tool and even by assigning figures with a certain social type in the images containing the cane, it gives a different meaning to the effect. These people are the same shamans who have special clothes in blue, ocher red or black. In the meantime, whether Siah Qalam traveled to China with a delegation, or whether he himself was a native of the Central Asian region, or whether he produced works under the influence of narrations from those regions; this shows the connection and perception between the works of the Siyah Qalam and Buddhism. As he portrays the representative of the Buddhist clergy or the Lohans. In this sense, the cane is a magical symbol for the shamans. A sign of having a license to enter to another world. According to Panofsky, a different form will have a different content. Many people think that the Siyah Qalam depicts shamans and their religion. Considering that shamanism has grown in the context of Buddhism. During this research, by examining the icon of the cane in the pictorial examples of Buddhist clerics (Lohans), some similarities of this tool were identified in the works of the Siyah Qalam. In work of art number 15, the cane is made of a knotted tree and is in perfect harmony with one of the types of canes in the lohans, which is known as «the tiger pewter staff». In the study of an icon of the form, face and content of this tool, which was introduced in the second group of Siyah Qalam works; there is a lot of similarity and connection with another type of Lohan's cane. These items include:

In terms of content, the cane in Buddhism is to open the gates of hell and also to ascend to heaven, that is, to pass from this world to other worlds. In shamanism, too, according to Eliade, the spirits of the shamans ride on a cane and travel to another world. 2. Assign a monastic identity to the figures despite the special visual features in the cane. 3. There are metal rings on the cane and also bells on it. 4. The rings in the cane correspond to the four noble truths in the cane of the four rings (lohans) and are about suffering and disease. 5. Both have communication functions.

The function of the cane in the works of the Siyah Qalam, despite its signs, indicates an intangible thing and reflects the connection with a divine world. The influence of Buddhism on the works of the Black Pen is great, and since the Enlightenment is one of the elements of Buddhism; so, in a way, the works of the second group of the Siyah Qalam can be considered as reflecting the enlightenment in this society, which the painter has expressed with his own way of expression. Studies have also shown that the painter pays attention to the external laws in her works and adheres to them, and these works observe the real world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cane image
  • Siyah Qalam works
  • shamanism
  • lohan
  • آژند، یعقوب (۱۳۸۰). «تاثیر عناصر و نقش‌مایه‌های چینی در ایران»، هنرهای زیبا، شماره ۹، 21- 29.
  • آژند، یعقوب (۱۳۸۱). «هنرپروری و هنروری در دوره شاهرخ»، تاریخ، دانشگاه تهران، شماره 3، 76-90.
  • آژند، یعقوب (۱۳۸۵). «محمد سیاه‌قلم و غیاث‌الدین محمد نقاش»، هنرهای تجسمی، شماره ۲۴، 39- 45.
  • آژند، یعقوب (۱۳۸۶). «اسلوب سیاه‌قلم در نگارگری ایران»، هنرهای زیبا، شماره ۳۰، 99- 106.
  • آژند، یعقوب (۱۳۹۱). استاد محمد‌ سیاه‌قلم، نابغه‌ای فراموش شده، تهران: امیرکبیر.
  • پاکباز، رویین (۱۳۸۹). فرهنگ اصطلاحات هنری، چ. ششم، تهران: فرهنگ معاصر.
  • توسلی، مهدی (۱۳۸۶). «بودیسم در چین، فصلنامه فروغ وحدت»، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، سال دوم، شماره ۷، 52- 55.
  • حسامی، منصوره و احمدی توانا، اکرم (۱۳۹۰). «مطالعه تطبیقی نگارگری ایرانی و نظریه شمایل‌شناسی اروین پانوفسکی؛ بررسی موردی نگاره پادشاهی جمشید از شاهنامه بایسنقری»، هنرهای تجسمی، دوره ۲، شماره 2، 81- 95.
  • حسینی، مهدی (۱۳۸۴). «معمای لاینحل استاد محمد سیاه‌قلم»، گلستان هنر، دوره 1، شماره 1، 93- 100.
  • حیدری، علی؛ حسنی جلیلیان، علی‌رضا؛ نوری، علی و یار احمدی، مریم (۱۳۹۷). «بررسی جایگاه و نقش عصا در اساطیر و ادیان»، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دوره ۳۱، شماره ۱۱، 155- 186.
  • زروانی، مجتبی و خوشقانی، ندا (۱۳۹۰). «بررسی تطبیقی خاستگاه و غایت رنج در آموزه‌های بودا و عهدین»، اندیشه دینی دانشگاه شیراز، دوره 11، شماره 41، 81- 106.
  • شاد قزوینی، پریسا (۱۳۹۰). «خیالات غریبه و صور عجیبه- شیوه نقاشی و طراحی‌های محمد سیاه‌قلم»، کتاب ماه هنر، شماره ۱۵۸، 14- 21.
  • شکرپور، شهریار و ازهری، فریبا (۱۳۹۸). «نقش فیگور در روایت‌شناسی آثار نگارگری بررسی موردی شش نگاره از شاهنامه طهماسبی»، نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، دوره ۱۲، شماره ۲۵، 101- 121.
  • ضیائی، عبدالحمید (۱۳۸۸).» نیروانا «و»فنا «بررسی تطبیقی در آموزه‌های بودا، کارلوس کاستاندا و مولانا»، پژوهشنامه فرهنگ و ادب حماسی، شماره ۹، 258- 275.
  • علی‌پور، مرضیه (۱۳۹۴). «آیکونوگرافیک جلوه‌های بصری توسل به امام رضا (ع) در نگارگری»، فرهنگ رضوی، دوره ۳، شماره ۱۱، 197- 215.
  • عمید، حسن (۱۳۷۶). فرهنگ فارسی عمید، چ. نهم، تهران: امیرکبیر.
  • فرید، امیر و پویان‌مجد، آزیتا (۱۳۹۱). «بررسی و تحلیل شمایل شناسانه نگاره کشته شدن شیده بدست کیخسرو»، نگره، دوره ۷، شماره۲۴، 51- 66.
  • قنبری، بخشعلی (۱۳۸۹). «بررسی کتاب: شمنیسم، کتاب ماه دین»، شماره ۱۵۹، 87- 96.
  • کاویانی پویا، حمید و امیری زرند، امیره (۱۳۹۷). «عصا و جایگاه نمادین آن در فرهنگها و باورهای باستانی»، ادبیات تطبیقی، دوره ۱۰، شماره ۱۹، 181- 202.
  • محمدی‌راد، امیر عباس؛ سامانیان، صمد و دستان، زهرا (۱۳۹۷). «تاثیر روابط ایران و چین بر تصویرنگاری مکتب تیموری»، مبانی نظری هنرهای تجسمی، دوره ۳، شماره ۵، 65- 78.
  • معصومی، غلامرضا (۱۳۹۳). دایره‌المعارف اساطیر و آیین‌های باستانی جهان، جلد 3، تهران: سوره مهر.
  • میرجعفری، حسین (۱۳۹۳). تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان و ترکمانان، چ. دوازدهم، تهران: سمت.
  • نصری، امیر (۱۳۸۷). حکمت شمایل‌های مسیحی، چ. دوم، تهران: چشمه.
  • نصری، امیر (۱۳۹۱). «خوانش تصویر از دیدگاه اروین پانوفسکی»، کیمیای هنر، سال اول، شماره ۶، 7- 20.
  • نصری، امیر (۱۳۹۷). تصویرو کلمه: رویکردهایی به شمایل‌شناسی، چ. دوم، تهران: چشمه.
  • نیکوبخت، ناصر و قاسم‌زاده، سیدعلی (۱۳۸۸). «روش‌های خلسگی شمنیسم در برخی از فرقه‌های تصوف»، مطالعات عرفانی دانشگاه کاشان، شماره 9، 185- 216.
  • هال، جیمز (۱۳۸۷). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، چ. سوم، تهران: فرهنگ معاصر.

 C.Rysdyk, Evelyn, (2014), a spirit walker's guide to shamanic tools, publisher of Inner Tapestry, first published.

 Fa-Hien,  Record of Buddhistic Kingdoms by Chine se Monk, translated by James legge, 1886.

 Fong, Wen, The Lohans and a bridge to Heaven, Washington, Number 1, 1958.

 Getty, Alice, (2016), the gods of northern Buddhism, oxford university press.

 Ming, kuan, popular Deities in Chinese Buddhism(illustrated), 1985.

 Twitchett, Denis; W.mote, Frederick,  (2008), the ming dynasty, the Cambridge history of china, volume 7,1368- 1644.

 Eliade, Mircea, (1964), shamanism Arachaic Techinques of Esstasy, translated from the French: R.Trask, Willard, published by Princeton university press.

 Revire& Nicolas, (2015), re-exploring the buddist " foundation deposits" at chedi chula prathon, nokhon pathom, institute of southeast Asian studies, 172-217. 

 Davision, jone, (2009), icon, iconography, iconology, Accounting, Auditing & Accountability journal, 883- 906.

 Panofsky, Erwin, (1962), Studies in iconology, published: west view press.

 Walker, Marilyn,(2008), symmetry,science and shamanism: Towards a ''Theory of everything'', art and science.

 

URLs:

URL1. https://akg-images.co.uk, date access: 1/3/2020

URL2. https://akg-images.co.uk, date access: 6/9/2020.

URL3. https://akg-images.co.uk/siah-qalam, date access: 1/3/2020.

URL4. https://burmese-art.com, date access: 8/23/2020.

URL5. https://christies.com, date access: 5/15/2020.

URL6. https://commons.wikimedia.org, date access: 6/3/2020.

URL7. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Siyah_Qalam_Performance_Scene.jpg, date access: 4/12/2020.

URL8. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Siyah_Qalem_-_Hazine_2153,_s.29a.jpg, date access: 6/3/2020.

URL9. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Siyah_Qalem_-_Hazine_2153,_s.140a.jpg, date access: 4/7/2020.

URL10. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Siyah_Qalem_-_Hazine_2153,_s.84a.jpg, date access: 4/7/2020.

URL11. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Siyah_Qalem_-_Hazine_2153,_s.106b.jpg, date access: 4/10/2020.

URL12. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Siyah_Qalem_-_Hazine_2153,_s.38b_-_conversation.jpg, date access: 4/11/2020.

URL13. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Siyah_Qalem_-_Hazine_2153,_s.152a.jpg, date access: 4/21/2020.

URL14. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Siyah_Qalem_-_Hazine_2153,_s.92b.jpg, date access: 4/11/2020.

URL15. https://fourcaptivedemons.wordpress.com/2015/05/06/the-timurid-album-making-tradition, date access: 3/23/2020.

URL16. https://freewechat.com, date access: 8/23/2020.

URL17. https://iranicaonline.org/articles/siah-qalam#prettyPhoto[sidebar]/3, date access: 1/18/2020.

URL18. https://khanacademy.org, date access: 4/28/2020.

URL19. https://metmuseum.org, date access: 4/19/2020.

URL20. https://nevsepic.com.ua, date access: 4/28/2020.

URL21. https://tr.instela.com, date access: 4/15/2020.

URL22. https://tr.instela.com, date access: 4/21/2020.